Na današnji dan, 2.februara 1943.godine, nemačka 6.armija se predala u Staljingradu. Ova bitka predstavlja prekretnicu drugog svetskog rata. Nemačka vojska je u leto 1942.godine krenula u napad na južni deo SSSR-a sa namerom da osvoji kavkaz. Šest nemačkih armija (2, 6, 11, i 17.armija kao i 1.oklopna, 4. oklopna) pojačane mađarskim (2.armija), rumunskim (3.armija) i italijanskim (8.armija) trupama.
Nemačka komanda je operaciju planirala u četiri koraka: prvo zauzeti Voronjež, a zatim da se trupe prebace na desnu stranu reke Don, nakon čega bi prešle u napad na sam grad Staljingrad. Nemački plan je podrazumevao da se trupe u dva klina zabiju u Stanjigrad, severni bi se spuštao niz Volgu, a južni bi trebalo da forsira Don i da napreduje desnom stranom reke sve do samog Staljingrada.
U prvoj fazi bitke nemačke snage su brojale 68 (+8 kao pojačanje) nemačkih i 20 mađarskih, rumuskih i italijanskih divizija, a napad je podržala 4.vazdušna flota sa oko 1.000 aviona. Krim i Sevastopolj su jedinice 11.armije zauzele 4.jula. U međuvremenu, grupa armija Jug je podeljena u dva dela. Grupa armija A, pod komandom feldmaršala Lista u čiji su sastavu ušle 1.oklopna armija, 17.armija i tek pristigla 3.rumunska armija. Ove trupe su nastavile nastupanje ka Kavkazu. Grupa armija B, pod komandom feldmaršala Vajsa u čiji su sastav uše 4.oklopna armija, 2. i 6.armija, kao i mađarska 2.armija i italijanska 8.armija. Ove trupe su dobile zadatak da osvoje Staljingrad.
Rostov na Donu je zauzet 23.jula a put za Kavkaz je bio otvoren za 20 divizija grupe armija A. S druge strane grupa armija B je nastavila nastupanje ka Staljingradu. Glavni udar je imala da izvede 6.armija. Trupe su podeljene u dve grupe koje su žestoko napale sovjetske jedinice. Ove trupe su 21.avgusta prešle reku Don . Devet dana kasnije, 30.avgusta probijen je spoljni prsten odbrane, a 2.septembra i unutrašnji odbrambeni prsten Staljingrada. Glavni napad na grad je počeo 13.septembra, u gradskim borbama su izbrisane linije fronta. Staljingradska železnička stanica je 13 puta bila zauzimana, a slično se dogodilo i sa drugim strateškim tačkama u gradu. nemačke trupe su 14.oktobra razdvojile sovjetske trupe u gradu. U tom trenutku sovjetske trupe su držale uzak pojas duž obale Volge, dok su nemačke trupe kontrolisale najveći deo grada. No, nemačke trupe su osvojile ruševine. Istovremeno, postalo je jasno da nemačka vojska ima sve više logističkih problema. Linije snabdevanja trupa su postale razvučene, a i trupe grupe armija B su držale oko 1.300 kilometara fronta.
Krajem oktobra sovjetska vrhovna komanda STAVKA je počela pripreme za kontraofanzivu pod imenom “Uran”. Plan je bio jednostavan, opkoliti i uništiti nemačke trupe kod Staljingrada. Napad će izvesti trupe tri fronta, Jugozapadnog i Donskog sa severa i Staljngradskog sa juga.
Bitka za grad Staljingrad kao važan industrijski i saobraćajni centar je vremenom postala bitka simbola. Ako Staljinov grad padne pašće i SSSR. I Hitler je počeo da gura sve što ima kako bi bacio Crvenu armiju u Volgu. No, više nije imao šta da baci u napad. Trupe koje su držale front duž reke Volge su bacane u Staljingradski kotao, a na njihovo mesto su došle mađarske, rumunske i italijanske jedinice. U sam grad kao poslednje pojačanje stiglo je pet bataljona pionira (jurišna inžinjerija) koji su trebalo da slome sovjetsku odbranu.
Sovjetska kontraofanziva je počela 19.novembra napadom tri fronta, njihove trupe su se 23.novembra spojile kod Sovjetskog. Nemačka 6.armija i delovi 4.oklopne armije su se našli u okruženju. U tim prvim danima, možda bi nemačke trupe uspele da se probiju, ali Hitler naredio da trupe brane grad. Opkoljene jedinice će biti oslobođene dejstvom trupa spolja. Novoformirana grupa armija “Don” je 12.decembra krenula u napad kako bi deblokirala 6.armiju. Ove trupe su 19.decembra stigle na 40 km od Staljingrada i tu su iz zaustavile jedinice sovjetske 2.gardijske armije. Sovjetske trupe su zatim odbacile grupu armija Don od Staljingrada. Bilo je jasno da za trupe u Staljingradu nema spasa. U trenutku kada su sovjetske snage opkolile grad, u njemu se nalazilo oko 300.000 nemačkih, rumunskih i italijanskih vojnika. Predaju je doživela trećina oko 90.000. Sovjetskim trupama se predao komandat armije feldmaršal Fridrih Paulus, 24 generala i 2.500 oficira. Grad Staljingrad je potpuno bio uništen, 58 fabrika, 115 škola, 60 biblioteka, 42 zdravstvene ustanove, a uništeno je i više od 40.000 stanova.
Po bilo kom merilu Staljingradska bitka je bila jedna od najkrvavijih, a možda i najveća pojedinačna bitka u ljudskoj istoriji. Besnela je 200 dana, počev od 17. jula 1942. godine do 2.februara 1943.godine. Veruje se da je Crvena armija imala više od milion vojnika izbačenih iz borbe (478 741 – ubijeni u borbi, umrli od rana i bolesti, nestali i zarobljeni a 650 878 ranjeni, oboleli ili smrznuti). Što se tiče civilnih žrtava njihov broj nije poznat, ali po oslobođenju grad je imao samo 32.000 stanovnika (po nekim statistikama pred napad iz grada je evakuisano oko 75% od 500.000 stanovnika).
Sila osovine u toku bitke izgubile oko milion vojnika i to: 585.000 Nemaca, 110.000 Italijana, 160.000 Rumuna, 143.000 Mađara. U prvih sto dana bitke nemački gubtci su bili skromni, oko 40.000 vojnika, ali stvari su se promenile u novembru. U sovjetskoj kontraofanzivi je poginulo više od 100.000 Rumuna, i 87.000 Italijana. U Staljingradskom kotlu je ostalo između 250.000 – 300.000 nemačkih vojnika. Oko 30.000 ranjenika je avionima izbavljeno iz obruča ali je većina preostalih poginula u borbama ili je umrla od hladnoće, gladi i rana. Kraj rata je dočekalo samo 6.000 nemačkih vojnika od oko 90.0000 koliko je zarobljeno.
Što se imena grada tiče Volgovgrad je 1925.godine preimenovan u Staljingrad, a po nalogu Nikite Hruščova 1961.godine vraćeno je staro ime. Volgograd će u subotu biti domaćin velike svečanosti povodom 70 godina od kada su, 2. februara 1943. godine, nacističke snage predvođene feldmaršalom Fridrihom fon Paulusom predale sovjetima.
Gradski oci Volgograda izglasali su u četvrtak, povodom 70. godišnjice poraza nacista u bici za Staljingrad, najvećoj u Drugom svetskom ratu, predlog da tokom šest dana u godini grad nosi “ratno” ime.
Interesantan članak o značaju Staljingradske bitke možete pročitati ovde.
